Anh Uan Ha tên đầy đủ là Hà Công Uẩn, sanh năm 1975 ở miền tây Việt Nam và lớn lên ở bắc California, USA. Văn hóa nơi đây có cách gọi tên trước họ, vì tên khó phát âm cũng như không muốn bị lầm tưởng là người Hoa (Uan thành Wong) mà bạn bè đã gọi là UHa (Du Hà). Facebook cũng hiện tên trước họ và vì vậy mà một số bạn chơi cây trong nước (Việt Nam) gọi nhầm tên anh là “Hà”.
Thời Trung Học, mỗi khi rảnh thường đi làm phụ giúp với người anh rể để có tiền sài vặt. Một hôm sau khi làm xong thì anh Rể ghé vào tiệm bonsai để mua chút vật liệu. Khi rời tiệm anh rể đã mua tặng anh tập báo Bonsai Today # 4 (ấn bản năm 1989). Anh rất ấn tượng với hình bìa cây Juniper của tập san và trên xe về nhà, anh đã mở ra đọc… Đó là lần đầu tiên trong đời anh tìm hiểu về bonsai.
Và vài năm sau đó anh rể đột ngột qua đời, chị gái rất buồn, và dường như cây cối cũng buồn rồi đi theo anh rể đến 2/3 vườn. Anh thấy tiếc nên đã giúp chị chăm sóc, nhưng lúc ấy chẳng hiểu gì về cây cối nên cứ lâu lâu Anh lại ghé tiệm bonsai (mà trước kia anh rể thường vô) để mua thêm những tập tiếp theo của tạp san (Bonsai Today) về đọc. Hiện nay Anh đã có đủ số trong bộ sưu tầm của tạp san này.
Vào thập niên 80-90 người Việt chơi bonsai ở bắc California không nhiều, không như miền nam Cali vì có huyền thoại John Naka hoặc Cao Dung (của người Việt) ảnh hưởng. Do đó ở miền bắc nếu có ai chơi thì cũng chơi độc lập hoặc tự học từ sách báo. Nhắc tới sách báo thì đa phần là tiếng Nhật, chỉ có Bonsai Today là tiếng Anh, và họ thường đăng những bài kỹ thuật dịch lại từ báo Nhật, thậm chí người dịch có vẻ cũng không am hiểu sâu về bonsai. Mãi tới sau này Bonsai Today bán lại cho Bonsai Focus thì chất lượng dịch đã tốt hơn. Nhưng cũng nhờ Bonsai Today đã mang lại ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách chơi của người miền Bắc khác hẳn với người Nam Cali vì bị pha trộn bởi nhiều nền văn hóa khác nhau.
Một hôm, một người bạn trong ca đoàn tại Giáo xứ nói với anh: “là người Việt chơi bonsai mà chưa biết Hùng Vũ thì thâm niên còn non lắm”. Câu nói này làm anh hiếu kỳ và nhờ anh bạn đó giới thiệu cho bằng được. Đâu ngờ chú Hùng Vũ lại sống rất gần nhà Anh. Nơi đây khí hậu rất lý tưởng để chơi các dòng cây của Nhật nên chú Hùng đã nhập rất nhiều cây về. Có thể vì vậy mà cái tên Hùng Vũ ở bắc Cali lại không ít người biết.
Và từ vườn của chú Hùng mà Anh đã tiếp cận được nhiều loại cây, quen được nhiều bạn bè trong giới bonsai miền Bắc. Song song với việc đó thì một hàng xóm (cùng thành phố) người Thái tên Boon cũng vừa học từ Nhật về mở lớp dạy cho những người địa phương, và Anh được hấp thụ bởi hai dòng ảnh hưởng; nguồn cây đa dạng và bạn bè quen biết khá rộng.
Lúc đầu anh chơi cây chỉ vì muốn giúp cứu những cây còn sót lại của anh rể, và riết hồi Anh lãnh ngộ được chơi cây sẽ giúp bản thân trầm tĩnh hơn, trưởng thành hơn, cũng như giảm áp lực do công việc và cuộc sống gây ra. Anh chia sẻ: lúc đầu chỉ có khả năng chơi những cây hàng dạt từ vườn chú Hùng, và thậm chí chắt bót cả năm mới tậu được một cây. Đồng hành với Anh thì có chú Tĩnh Đỗ, và hai người đã chở thành đôi bạn tốt trong nghiệp chơi cho dù tuổi Anh chẳng hơn con chú bao nhiêu.
Và cũng từ chú Tĩnh mà Anh đã sở hữu được bộ sưu tầm hoa & trái Bonsai mà đối với nhiều người đó là điều mơ ước. Anh chọn mua những chậu cây từ vài chục đến vài tram (USD) về chơi nên quân số rất đông, vườn có khi không còn lối đi. Nói không ngoa đâu, vào mùa thay chậu, có lần Anh đã phải gọi vào sở báo bệnh (call sick) để ở nhà thay đất cho kịp. Và cũng vì vậy, do mỗi năm cần thay với số lượng nhiều nên kỹ thuật cũng phong phú hơn. Thay đất, bón phân, cắt tỉa, cuốn dây uốn nắn quanh năm đến độ 10 đầu ngón tay khi bấm vào cảm biến trên màn hình của điện thoại không còn nhận diện được.
Cho tới khi số cây hàng dạt mua trước đây nay thành bonsai thì chỗ trong vườn không còn nhưng đam mê thì chưa đủ nên đã bán chúng đi để đổi về những phôi chất lượng hơn để thử sức.
Và cứ như vậy Anh đã tiếp cận được với nhiều loại cây từ vài chục đô đến vài trăm hoặc bạc ngàn. Nguyên tắc của Anh là chơi cỡ nào cũng không bị ảnh hưởng sinh hoạt về tài chánh gia đình. Như nói ở trên, Anh được giao thoa giữa hai nền bonsai – nguồn cây và bạn bè – nên cây Anh chẳng cần mang đi triển lãm thì vẫn có người quan tâm, bạn bè ngắm nhìn và yêu thích. Một số cây Anh nhường lại hoặc cây của bạn nhờ Anh giúp cũng có duyên lấy được hạng tại một số sự kiện. Điều này vô tình đã làm cho mọi người vui hơn và nhờ anh giúp đỡ nhiều hơn.
Vào thời điểm viết bài này, hiện đang có 17, 18 cây của bạn bè đang đợi Anh xử lý giúp. Có những cây Anh nghĩ cả cuộc đời dành dụm chắc cũng không đủ để sở hữu. Nhưng tạ ơn Thiên Chúa, đã cho cơ may gặp gỡ được những người bạn, học từ họ được những cách chơi với tinh thần cao quý để hướng đến một lãnh vực tinh túy trong bonsai. Với tinh thần đó, mà cách đây nhiều năm tôi Anh có cơ duyên quen biết một người anh em ở bên kia bờ đại dương cũng cùng hoài bão, đó là Trung Hông Môn.
Ở tại thời điểm đó tại Việt Nam đang có một sân chơi lớn rộng với ảnh hưởng rất cao, đó là diễn đàn Cây Cảnh Việt Nam. Anh cho biết: lúc bấy giờ lý tưởng của Trung và tôi bị nhiều người đả kích, thậm chí có người còn nói “một nhóm ô hợp”, nhưng với lòng quyết tâm với tinh thần Bonsai, anh em chúng tôi đã đánh động được một số bạn trẻ và ở cái “tình bạn” đó mà cách chơi bonsai ngày này tại Việt Nam cũng có một chút ảnh hưởng. Nhớ lại cái thời đó, Trung là người tiên phong trong lãnh vực phong cách Nhật; dùng đất Nhật, trồng theo Nhật và thậm chí dùng cách bẻ bướm cố định lưới lót lỗ thoát nước, luồng dây (nhôm) cột cố định cây vào chậu, sàng đất lọc bụi, vệ sinh chậu… Rồi anh em chúng tôi tạo nguồn cảm hứng qua những dòng cây nước ngoài, phải nói đến là Thông Đen và các dòng bách Tùng thì Trung là người tiên phong. Sau này các dòng cây khác như đỗ quyên mơ mận đào mộc phong là do Lương Huy Khoa và Cường… tiên phong du nhập về. Nhìn lại tình hình hiện nay, tuy không thừa nhận, nhưng tôi vẫn thấy có những vị đã và đang áp dụng chúng. Vấn đề này đối với anh em chúng tôi không cần ghi nhận, bởi lẽ chúng tôi đã được nhận rồi, và đó là “bầu khí Bonsai trong tình bạn”. Tôi chơi rất đa dạng, các dòng cây tôi yêu thích là Thông, Tùng, Phong, Mận, Mơ, Đào, Mộc, Quyên, Đậu, Táo và Lê… nói chung là hầu hết các loại cây (nếu) có thể trồng trong chậu được. Và cách chơi của tôi là đẹp từ trong ra ngoài; hạt đất trong chậu cũng đẹp, và đường kẽm cuốn tàn cũng phải đẹp. Lời nhắn của tôi tới các bạn trẻ; hãy thử sức và chơi hết với khả năng mình có, nhưng đừng thiếu trách nhiệm với cuộc sống và gia đình, bởi cuộc chơi sẽ sớm ngừng nếu không có sự hậu thuẫn của cuộc sống và gia đình.
Thông tin liên hệ
- Địa chỉ: Bắc Cali, USA
- Facebook: https://www.facebook.com/uhabonsai
